بازرسی و آزمایش تاسیسات برقی ساختمان نقش بسیار حیاتی در اطمینان از عملکرد بهینه و ایمنی این تجهیزات دارد. این فرآیند نه تنها قبل از بهره‌برداری بلکه به‌طور دوره‌ای پس از تغییرات اساسی نیز باید انجام گیرد.
استفاده از ابزارهای اندازه‌گیری مناسب برای انجام تست‌ها بسیار حیاتی است. این ابزارها باید با استانداردهای بین‌المللی، به ویژه استانداردهای کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC) هماهنگ شده باشند.
استاندارد بین‌المللی IEC 60364 به همراه استانداردهای ملی معادل (بخش 13 مقررات ملی ساختمان در ایران) نیازمندی‌های مربوط به تاسیسات برقی نصب ثابت در ساختمان‌ها را مشخص می‌کند. بخش 6.61 این استاندارد جزئیات الزامات مربوط به انطباق با IEC 60364 را توضیح می‌دهد.
الزامات اساسی IEC برای بازرسی و تحویل تاسیسات ساختمانی
IEC 60364.6.61 و استانداردهای ملی معادل، تأکید دارند که تأیید تاسیسات با بازرسی چشمی شروع شود و سپس آزمایش‌ها و کنترل‌های زیر ترجیحا به ترتیب انجام گیرد:
1. **آزمایش تداوم هادی‌های حفاظتی (تست پیوستگی)**
2. **تست مقاومت عایقی**
3. **تست مقاومت عایقی برای تایید کارایی حفاظتی با SELV، PELV یا جداسازی الکتریکی**
4. **تست مقاومت عایقی برای تایید کارایی مقاومت/امپدانس کف و دیوار**
5. **تست پلاریته یا قطبیت**
6. **تست مقاومت الکترود زمین**
7. **تست امپدانس حلقه اتصال کوتاه (آزمایش کلیدهای خودکار و تنظیم آنها)**
8. **تست جریان اتصال کوتاه احتمالی بین فازها و هر فاز با زمین (PFC)**
9. **تست تایید کارایی حفاظت‌های اضافی (معمولاً RCD و تست همبندی تکمیلی)**
10. **تست ترتیب فازها در جریان متناوب، ولتاژ های + و – در جریان مستقیم (تست توالی فاز)**
11. **آزمایش‌های عملیاتی**
12. **تست افت ولتاژ**
بررسی دقیق این موارد از اهمیت چشمگیری برخوردار است و به حفظ ایمنی و کارایی تجهیزات برقی کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: سیم و کابل سولار چیست؟
تست و بازرسی تاسیسات برقی
اولین گام در تست تاسیسات برقی، بازرسی بصری است. در این مرحله، اطمینان حاصل می‌شود که تجهیزات الکتریکی نصب شده با الزامات ایمنی سازگار بوده و هیچ آسیب قابل ملاحظه‌ای ندیده‌اند. همچنین، اطمینان حاصل می‌شود که وسایل حفاظتی، نظارتی، جداسازی، و تعویض به همراه اسناد مربوطه در دسترس هستند. اندازه‌گیری‌ها ممکن است پس از این بازرسی آغاز شود.
تجربه و آموزش مناسب، همراه با لباس ایمن و ابزارهای مناسب، ضروری است تا یک فرد صلاحیت‌دار برای آزمایش تاسیسات برقی مطابق استاندارد IEC 60364.6.61 شناخته شود. در زمان انجام تست، اطمینان حاصل می‌شود که اقدامات احتیاطی لازم برای جلوگیری از صدمه به افراد یا تجهیزات انجام شده و افراد غیرمجاز از خطر دور شده‌اند.
پیوستگی هادی‌ها و اتصال به قسمت‌های هادی در دسترس باید با اندازه‌گیری مقاومت زیر تایید شود:
– هادی‌های حفاظتی شامل هادی‌های همبندی
– قسمت‌های هادی در دسترس
– در مورد مدارهای نهایی حلقوی، هادی‌های برقدار
**تست مقاومت عایقی**
مقاومت عایقی باید بین موارد زیر اندازه‌گیری شود:
– هادی‌های برقدار
– هادی‌های برقدار و هادی‌های حفاظتی متصل به سیستم اتصال زمین
در این مرحله، اندازه‌گیری مقاومت عایقی باید با اتصال هادی‌های برقدار به یکدیگر انجام شود. اگر شرایط مهیا باشد، این اندازه‌گیری می‌تواند در زمان نصب تاسیسات و قبل از اتصال تجهیزات انجام گیرد.
همچنین، در صورتی که مدار حاوی تجهیزاتی باشد که ممکن است بر روی نتایج تأثیر گذار باشد یا به آنها آسیب برسد، تنها باید یک اندازه‌گیری بین هادی‌های برقدار متصل بهم و زمین انجام گیرد.
تست پلاریته
در صورت لزوم، پلاریته منبع در ابتدای تاسیسات الکتریکی (محل ورود تغذیه در تابلوی برق ورودی تاسیسات) قبل از برقدار کردن تاسیسات باید تایید شود.
زمانی که قطع و وصل هادی نول مجاز نباشند، باید تستی انجام شود تا تایید شود که کلیدهای قطع و وصل فقط به هادی(هادی‌های) فاز متصل هستند.
در تست پلاریته، موارد زیر باید به تایید برسند:
1. هر فیوز، یا کلید تک پل کنترلی یا حفاظتی تنها به هادی فاز متصل شده باشند.
2. به جز برای سرپیچ‌های لامپ E14 و E27 طبق IEC 60238، در مداراتی که دارای هادی نول زمین شده و سرپیچ ادیسون کنتاکت مغزی در کف سرپیچ هستند، کنتاکت بیرونی یا پیچی به هادی نول متصل شده باشد و کنتاکت واقع در کف سرپیچ به فاز متصل گردد.
3. سیم کشی به طور صحیح به خروجی پریزها و لوازم جانبی مشابه متصل شده باشد. (فاز سمت راست باشد)
تایید اثربخشی اندازه‌گیری‌ها برای حفاظت در برابر خطا به وسیله قطع خودکار تغذیه به موارد زیر بستگی دارد:
برای سیستم TN
– تطابق با استانداردهای IEC60346-411-4-41 و IEC60346-411-3-2 باید با تست‌های زیر به تایید برسد:
– اندازه‌گیری امپدانس حلقه اتصال کوتاه در صورت امکان.
– تایید ویژگی‌ها و عملکرد تجهیزات حفاظتی که شامل موارد زیر می‌شود:
– برای تجهیزات حفاظتی اضافه جریان: با بازرسی چشمی و دیگر روش‌های مناسب (مانند تعیین زمان قطع برای کلیدهای اتوماتیک)
– برای RCD ها (تجهیزات حفاظت در برابر جریان نشتی): با بازرسی چشمی و انجام تست عملکرد.
اندازه‌گیری مقاومت الکترود زمین
اندازه‌گیری مقاومت یک الکترود زمین در صورت لزوم باید با روشی مناسب انجام شود. مقاومت هر نوع الکترود زمین اعم از ساده، اساسی و شبکه همبند به صورت جداگانه و یا متصل به یکدیگر می‌تواند به روش‌های مختلف اندازه‌گیری شود.
**اندازه‌گیری امپدانس حلقه اتصال کوتاه** تجهیزات حفاظتی باید برای خطاهای اتصال فاز به زمین توانایی قطع مدار را در زمان جهت جلوگیری از هرگونه صدمه و شوک الکتریکی داشته باشند. این مهم وقتی تحقق می‌باذ که مقادیر واقعی حلقه اتصال کوتاه مدار از مقادیر مجاز ارائه شده بیشتر نباشد
